Potęgi technologiczne takie jak USA czy Chiny, ale również Unia Europejska jako całość oraz jej państwa członkowskie indywidualnie wypracowały bądź są w trakcie wypracowywania własnych polityk rozwoju w obszarze sztucznej inteligencji. Polski projekt „Polityki Rozwoju Sztucznej Inteligencji w Polsce na lata 2019 – 2027” właśnie trafił do konsultacji społecznych.
Rośnie liczba państw uczestniczących w globalnym wyścigu, którego stawką jest osiągnięcie wysokiego poziomu innowacyjności i zastosowań sztucznej inteligencji (AI). Zrozumienie i docenienie znaczenia technologii ogólnie klasyfikowanych jako „AI” nie jest już kwestią sporną a sprawą długofalowej strategii na poziomie państwowym i ponadnarodowym (Unia Europejska). Wzrost konkurencyjności gospodarki, wzrost wydajności, bezpieczeństwo narodowe oraz możliwości rozwiązania złożonych problemów społecznych – społeczność międzynarodowa zdaje sobie sprawę, że technologie związane z AI będą miały kluczowe znaczenie w tych obszarach. Raport opracowany przez Center for Data Innovation porównuje Chiny, Unię Europejską i Stany Zjednoczone pod względem ich stadium zaawansowania w rozwoju ekosystemu i adopcji AI, uwzględniając sześć kategorii wskaźników – kompetencje, badania, rozwój, adopcja, dane i infrastruktura. Okazuje się, że pomimo szeroko zakrojonej chińskiej inicjatywy, USA nadal przewodzą w wyścigu w ujęciu wartościowym. Chiny zajmują drugie miejsce, w tyle natomiast pozostaje Unia Europejska.
Co z tą Unią?
UE przoduje w dostępności kompetencji – ilość jak i kwalifikacje badaczy i specjalistów z dziedziny uczenia maszynowego czy sieci neuronowych i pokrewnych pozwalałyby konkurować z Chinami i USA w obszarze AI. Jednak naukowcy z UE dołączają często do amerykańskich firm mających większe możliwości finansowe i technologiczne. UE posiada również mniejszy ekosystem venture capital zainteresowany AI w porównaniu z Chinami i USA.
Choć przemysł europejski utrzymuje udział w rynku sensorów to jednak niemal zrezygnował z produkcji zaawansowanych układów scalonych. W konsekwencji istnieje ryzyko, że UE pozostanie w tyle stawki, jeśli chodzi o opracowywanie zaawansowanych układów dla AI, które charakteryzują się kosztownym i długim cyklem rozwoju. Na próżno szukać w UE firm z branży półprzewodników, która znalazłaby się w pierwszej dziesiątce na świecie pod względem wydatków na R&D. Dla kontrastu – obecnie najbardziej zaawansowane projekty układów dla AI powstają w firmach amerykańskich i chińskich, takich jak Google, Facebook i Baidu – nieposiadających tradycji na rynku półprzewodników. Rynek europejski jest rozdrobniony a regulacje w zakresie konkurencji utrudniają powstawanie podmiotów wielkości Google czy Baidu, zdolnych do globalnej konkurencji na rynku układów AI, a innowacyjne firmy, które zdążą powstać są przejmowane przez globalnych graczy spoza UE (ARM kupiony przez Softbank, Imagination Technologies kupiony przez Canyon Bridge z Chin).
Polskie AI – zrównoważony postęp
Jak podaje Ministerstwo Cyfryzacji w komunikacie, kluczowym celem przygotowanej i udostępnionej do konsultacji społecznych polityki rozwoju sztucznej inteligencji w Polsce na lata 2019 – 2027 jest zapewnienie Polsce możliwie istotnego miejsca w gospodarce światowej, która już w chwili obecnej jest, a w najbliższej przyszłości będzie kształtowana przez technologie i zastosowania sztucznej inteligencji. Co więcej, stosowanie sztucznej inteligencji przez polskie firmy jest niezbędne do zbudowania silnego rynku wewnętrznego na rozwiązania AI.
– To precedensowy dokument w pejzażu polskich dokumentów strategicznych, obejmuje bowiem całość problematyki i wyzwań AI oraz tworzy fundament pod polski ekosystem AI. – mówi Robert Kroplewski, Pełnomocnik Ministra ds. społeczeństwa informacyjnego w Ministerstwie Cyfryzacji. – To, o co nam chodzi to aby powstało polskie IP (własność intelektualna, przyp. red.) w obszarze AI i 700 nowych firm wytwarzających rozwiązania AI a nie jedynie kupujących licencje, a także o to, aby wesprzeć naukę nowymi zamówieniami projektów długoterminowych. Na początek najważniejsze jest postawienie ekosystemu instytucji i procesów który został zdefiniowany w Polityce strategicznej dla rozwoju AI w Polsce.
Zespół przygotowujący politykę postuluje m.in. powołanie Akademii Innowacyjnych Zastosowań Cyfrowych. Przedsięwzięcie miałoby na celu wykształcenie najwyższej klasy specjalistów w zakresie sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego oraz cyberbezpieczeństwa, a zatem obszarów kluczowych z punktu widzenia nowoczesnej gospodarki oraz różnorodnych zastosowań.
– Ostatni ranking szanghajski pokazuje, że bez postawienia wyzwań w obszarze AI dystans między nami a państwami rozwiniętymi będzie się dynamicznie zwiększał. Na szczęście mamy świetnych naukowców, przedsiębiorców i kreatywne społeczeństwo a to strategiczny zasób, którego zazdroszczą nam inne kraje importując nasze najlepsze aktywa. – dodaje Robert Kroplewski.
Swój znaczący udział w przygotowywaniu dokumentu polityki rozwoju AI w Polsce mają również organizacje pozarządowe zajmujące się popularyzacją i propagowaniem postępu cyfrowego jako motoru napędowego konkurencyjnej, opartej na wiedzy, gospodarki.
– Według ustaleń w Unii Europejskiej każde z państw miało przygotować swoją strategię rozwoju sztucznej inteligencji do 30 czerwca 2019. Wiele krajów już tego dokonało, w tym również Niemcy stąd cieszę się, że i Polska w końcu opublikowała swoje podejście do rozwoju AI w Polsce. – mówi Piotr Mieczkowski, dyrektor zarządzający Fundacją Digital Poland. – Polityka AI ma znaczenie szczególnie teraz, gdyż w UE krystalizuje się program rozwoju cyfrowej gospodarki (Digital Economy) na kwotę ponad 9,2 mld euro z czego 2,5 mld euro przeznaczone będzie na AI. Dodatkowo Ursula von der Leyen – nowa przewodnicząca Komisji Europejskiej – postawiła sobie cel, aby w ciągu pierwszych 100 dni zaproponować legislację w obszarze etyki i wpływu na otoczenie człowieka. – dodaje Piotr Mieczkowski.
Poza przytoczonym na wstępie raportem CDI również Fundacja Digital Poland przygotowała Przegląd strategii sztucznej inteligencji na świecie oraz Mapę polskiego AI, opracowanie zawierające informacje na temat praktycznie wszystkich działających w Polsce firm oferujących usługi z zakresu nowoczesnych technologii wykorzystujących elementy AI. Najnowszym dokumentem opublikowanym przez Fundację jest Invest in AI in Poland, przewodnik dla inwestorów zainteresowanych inwestycjami w przedsięwzięcia związane z obszarem AI.
– Polska polityka rozwoju AI zawiera szereg propozycji, takich jak Wspólny Instytut Badawczy, Akademię AI czy politykę danych. Uważam, że każdy aktywny uczestnik ekosystemu AI w Polsce powinien wziąć udział w konsultacjach, tak też będzie z fundacją Digital Poland która agreguje odpowiedzi od uczestników by ułatwić proces konsultacji. – podsumowuje Piotr Mieczkowski.
Różne wymiary polityki rozwoju AI
Filarami przedstawionej polityki rozwoju sztucznej inteligencji w Polsce są: dane, wiedza i kompetencje, inwestycje, infrastruktura.
- Dane – to zasób naturalny, podstawowy „surowcem”, niezbędnym do budowy rozwiązań AI, w szczególności budowa efektywnych modeli uczenia maszynowego (ML) zależy wprost od jakości i rozmiarów dostępnych danych. Polityka danych obejmuje stworzenie ram formalnych oraz opracowanie polityki danych jest zadaniem pierwszej potrzeby w kontekście rozwoju sztucznej inteligencji.
- Wiedza i kompetencje – potrzeba m.in. kształcenia i zwiększenia liczby wysoko wykwalifikowanych specjalistów zajmujących się problematyką sztucznej inteligencji w różnych dziedzinach życia zawodowego i społecznego.
- Inwestycje – potrzeba skoordynowanej współpracy inwestorów publicznych i prywatnych (Venture Capital). Środki z UE w konfrontacji z faktycznymi potrzebami rozwoju AI okazują się dalece niewystarczające, nawet jeśli mówimy o obecnej perspektywie centralnie zarządzanych prze KE programów Horyzont 2020 oraz kolejnej do roku 2027 i programie Digital Europe czy HORYZONT EUROPE.
- Infrastruktura – postęp w tworzeniu nowych rozwiązań i wartości intelektualnej globalnych firm jak Google, Facebook czy Amazon opiera się m.in. o niemal nieograniczony dostęp do mocy obliczeniowej. Stąd postulat utworzenia Polskiej Platformy Obliczeniowej w oparciu o już istniejące zasoby centrów obliczeniowych i te które powstaną na podstawie partnerstwa HPC oraz owych inwestycji w moc obliczeniową GPU.
Zaprezentowana polityka rozwoju AI spotyka się z zainteresowaniem naukowców jak i biznesu, zadowolenia z udostępnienia wypracowanego dokumentu nie kryje Paweł Rzeszuciński, Chief Data Scientist w Codewise oraz członek Forbes Technology Council. – Wszystkie najmocniejsze technologicznie gospodarki Europejskie zaprezentowały już swoje strategie rozwoju sztucznej inteligencji na nadchodzące lata i z dużą przyjemnością zapoznałem się z niedawno zaprezentowaną strategią Polski. Jest rzeczą niesłychanie ważną, aby polski rząd dołączył do grona interesariuszy rozwoju technologii, która w nadchodzących dekadach odciśnie bardzo mocne piętno na ogromnej ilości dziedzin naszego życia. Aby nie dopuścić do sytuacji, gdy to zagraniczne rozwiązania monopolizują polską przestrzeń cyfrową, nie do przecenienia jest fakt tworzenia mądrej strategii rozwoju AI w kraju i omawiany dokument wydaje się stawać na wysokości zadania.
Coraz bardziej realny potencjał AI w kierunku przełamania czwartej rewolucji przemysłowej w gospodarkę opartą na danych (elektronicznych, cyfrowych), zmierza w kierunku rewolucji kulturowej i przekształcenia relacji człowieka z maszyną na takie, które polegają na współpracy w tym samym środowisku lub sieci komunikacyjnej. Wiąże to się z ryzykami dotychczas nie identyfikowanymi w zakresie etyki.
– Spośród akapitów na tematy, o których rozmawia się globalnie jak np. etyka AI czy kolaboracje pomiędzy MŚP, środowiskiem naukowym i administracją publiczną, najbardziej ucieszył mnie przemyślany model kształcenia, a szczególnie podpunkt wspominający o nauce programowania od poziomu szkół podstawowych oraz potrzebie wykształcenia modelu umiejętności uczenia się ludzi przez całe życie. Nie można przeszacować wartości, jakie te dwa elementy będą niosły na wielu płaszczyznach funkcjonowania społeczeństwa jak np. ograniczenie stopnia tzw. bezrobocia technologicznego, wyeliminowanie analfabetyzmu cyfrowego czy zwiększenia jakości innowacji mających miejsce w naszym kraju. Osobiście najbardziej liczę na to, iż sfera edukacji zostanie potraktowana bardzo poważnie podczas prac legislacyjnych i później w fazach wdrożeniowych. – podsumowuje Paweł Rzeszuciński.
Dokument, formularz zgłaszania uwag oraz linię czasu wizualizującą poszczególne etapy prac nad strategią dostępne są na stronie komunikatu Ministerstwa Cyfryzacji.
Do 9 września b.r. można zgłaszać komentarze i uwagi do przedstawionej polityki rozwoju.
